درمان هیجان مدار (Emotionally Focused Therapy) چیست؟
یکی از مهم‌ترین مواردی که اضطراب بیماران را پیش از اقدام به درمان کاهش می‌دهد، کسب یک دیدگاه کلی در رابطه با روند و روش درمان مورد‌نظر است. این مسئله برای مشکلات روانشناختی و درمان آن‌ها نیز صادق است، با این تفاوت که مشکلات روحی در مقایسه با بیماری‌های جسمی ناشناخته‌تر و جدید‌تر هستند و پرس‌و‌جو از نزدیکان و آشنایان راه به جایی نخواهد برد. به همین علت قصد داریم تا در این مقاله شما را با یکی از روش‌های روان‌درمانی مؤثر به نام «درمان هیجان مدار» آشنا سازیم.
معرفی روان‌درمانی هیجان مدار
درمان هیجان مدار یا Emotionally Focused Therapy که به‌اختصار EFT نامیده میشود، یک رویکردروان درمانی مبتنی بر شواهد است که بر شیوه تعاملات بین‌فردی و نحوه تبدیل آن‌ها به الگو‌ها و چرخه‌های ثابت تمرکز دارد.
اگر‌چه این روش در گذشته برای درمان زوج‌ها استفاده می‌شد، اما از مفاهیم آن در خانواده درمانی یا به صورت فردی نیز استفاده میشود.
به طور کلی، هدف درمان هیجان مدار، هدایت افراد به سوی آن چیزی است که «دلبستگی ایمن» خوانده میشود.
در این روش، تلاش میشود تا فرد توانایی تنظیم هیجان خود را به دست آورد تا از این طریق بتواند احساس امنیت، حمایت و آسایش را در دیگری ایجاد کند. به بیان دیگر، فرد با آموختن خود‌تنظیمی هیجان، راه‌های جدید تعامل با دیگری را می‌آموزد که به نوبه خود سبب برانگیخته شدن واکنش‌های جدید در طرف مقابلش می‌گردد.
روش هیجان مدار با سایرئروش های زوج درمانی متفاوت است. چرا‌که در روش‌های متداول زوج‌درمانی به زوجین مهارت‌ها و ابزار‌هایی آموزش داده می‌شوند تا در روابط خود از آن‌ها استفاده کنند. در حالی‌که ایده درمان هیجان مدار این است که هیجانات در خلال بحث و درگیری شدت می‌یابند و به یاد آوردن مهارت‌ها و ابزار‌های آموزش داده شده بسیار دشوار بوده و اغلب بی‌استفاده خواهند ماند.
بنابراین، لازم است که ابتدا فرد با درک چگونگی رسیدن به الگوهای نا‌مطلوب، آن‌ها را قطع نماید و سپس در جهت بهبود تعاملات خود با دیگران گام بردارد.
تاریخچه روان‌درمانی هیجان مدار
دکتر سو جانسون و دکتر لس گرینبرگ در اوایل دهه ۱۹۸۰ میلادی درمان هیجان مدار را به‌دنبال کمبود مداخلات مشخص و معتبر در روابط زوجین ابداع کردند.
دکتر جانسون برای اولین بار در کتاب خود با عنوان «ایجاد اتصال»، درمان هیجان مدار را بیان و آن را متأثر از نظریه دلبستگی جان بالبی، نظریه انسان گرایانه – بالینی کارل راجرز و نظریه‌های ساختاری سالوادور مینوچین دانست.
برای اینکه شما را از خواندن حجم وسیعی از مطالب بی‌نیاز کنیم، سه نظریه‌ای را که به ابداع روان‌درمانی هیجان مدار منجر شدند، به صورت خلاصه توضیح می‌دهیم:
نظریه دلبستگی:
این نظریه به ارتباط نوزادان با مادرانشان و وجه تشابه این ارتباط با روابط افراد با اطرافیانشان می‌پردازد. در واقع نظریه دلبستگی، درک ما را از چرایی دردناک و ترسناک بودن خیانت و آسیب توسط شریک احساسی بالا می‌برد.
نظریه انسان گرایانه – بالینی:
این نظریه به ظرفیت بالای بشر برای رشد اشاره دارد و بر قابلیت سازگاری مثبت واکنش‌های هیجانی با نیازهای انسان تأکید دارد.
نظریه ساختاری:
این نظریه بیان می‌کند که انسان‌ها در خلأ زندگی نمی‌کنند و برای انجام امور مختلف با یکدیگر مشارکت دارند. نظریه ساختاری بر نحوه تعامل و واکنش افرادی که با آن‌ها در ارتباط هستیم، تمرکز دارد.
کاربرد روان‌درمانی هیجان مدار
این روش در رفع مشکلات رایج در تعاملات افراد به‌ویژه تعاملات زوج‌ها کاربرد دارد. مشکلاتی که EFT در بر‌طرف کردن آن‌ها مؤثر است، عبارتند از:
- خیانت یا بی اعتمادی
- جر و بحث
- عدم صمیمیت یا عدم دلبستگی
- استرس خانواده
- استرس ناشی از تغییر شیوه زندگی و یا تغییر خانواده
- افسردگی
- اضطراب ناشی از تروما (ضربه روحی)
EFT به روان‌درمانگر کمک می‌کند تا به دلایل اصلی زمینه‌ساز درگیری و آشفتگی روابط زوجین پی ببرد و به‌جای ملامت آن‌ها به خاطر افزایش هیجاناتشان، به زوجین کمک می‌کند تا بفهمند که چرا هیجاناتشان شدت پیدا می‌کند.
انواع روان‌درمانی هیجان مدار
روان‌درمانی هیجان مدار را بسته به اینکه برای چه گروه‌هایی مورد استفاده قرار می‌گیرد، به سه دسته طبقه‌‌بندی می‌کنند:
- EFT برای زوج ها (EFCT)
- EFT برای خانواده‌ها (EFFT)
- EFT برای افراد (EFIT)
لازم به ذکر است که این روش در اصل برای زوجین طراحی شده است، اما با تغییرات کوچکی برای خانواده‌ها و افراد منفرد استفاده می‌گردد.
تکنیک‌های روان‌درمانی هیجان مدار
درمان هیجان مدار شامل نُه مرحله است:
در جلسات ابتدایی درمان (چهار مرحله اول)، روان‌درمانگر نحوه تعامل زوجین با یکدیگر را ارزیابی می‌کند و به کاهش اختلاف نظر‌های موجود میان آن‌ها کمک می‌کند. در مراحل میانی درمان (مراحل پنج، شش و هفت)، درمانگر و زن و شوهر با یکدیگر همکاری می‌کنند تا راه‌هایی را برای ایجاد روابط جدید و مستحکم‌تر پیدا کنند. در ادامه، تغییراتی که در رابطه زوج ایجاد شده‌اند، طی مراحل هفت تا نُه تثبیت می‌شوند.
برای مثال یک زوج ممکن است با یادگیری روش‌های رفع اختلاف نظر در مورد یک موضوع متداول، مانند امور مالی، درمان را آغاز کنند. سپس، زن و شوهر راه‌های ابراز احساساتی را که اغلب تحت تأثیر درگیری‌ها از بین می‌روند (مانند عدم اعتماد به یکدیگر)، می‌آموزند. هنگامی‌که زوجین قادر به شناسایی و بحث دلسوزانه درباره این احساسات شدند، اغلب می‌توانند پیوندهای عمیق‌تری را ایجاد کنند. مراحل پایانی درمان هیجان مدار به زوجین کمک می‌کند تا بتوانند به طور مستقل مسائل مربوط به رابطه را که زمینه‌ساز ایجاد درگیری می‌شوند، تشخیص دهند و هیجانات مربوطه را در تعاملات آینده درک و کنترل کنند. درمان هیجان مدار زمانی كامل در نظر گرفته مي‌شود كه زوجين بتوانند الگوهاي تعامل تغيير‌يافته را که در محیط درمانی فرا گرفته‌اند، در خارج از آن محيط نیز دنبال کنند.
تکنیک‌های روان‌درمانی هیجان مدار در نُه مرحله انجام می‌شوند که می‌توان این مراحل را در قالب سه مرحله کلی دسته‌بندی کرد:
مرحله اول: توقف چرخه معیوب
- مرحله ۱: مسائل کلیدی مشکل‌ساز را مشخص می‌کنید.
- مرحله ۲: الگوهای منفی تعامل را که با بروز مسائل کلیدی افزایش می‌یابند و سبب اختلاف می‌شوند، مشخص می‌نمایید.
- مرحله ۳: روان‌درمانگر به شناسایی ترس‌های نا‌شناخته و هیجانات منفی مرتبط با دلبستگی که سبب شکل‌گیری الگوهای منفی تعامل می‌شوند، کمک می‌کند.
- مرحله ۴: روان‌درمانگر الگوهای منفی تعامل، هیجانات و ترس‌ها و نیازهای دلبستگی هر فرد را به شیوه‌ای متفاوت بیان می‌کند تا افراد به فاصله عاطفی خود پی ببرند.
مرحله دوم: تغییر الگوهای تعامل
- مرحله ۵: به افراد در بیان نیازهای دلبستگی و احساسات عمیق خود کمک میشود.
- مرحله ۶: شرکای عاطفی در زمینه چگونگی ابراز پذیرش و دلسوزی برای نیازهای دلبستگی شریک عاطفی و احساسات عمیق او راهنمایی می‌شوند.
- مرحله ۷: شرکای عاطفی در زمینه چگونگی بیان نیازهای دلبستگی و احساسات خود راهنمایی می‌شوند و در عین حال نحوه گفتگو درباره موضوعاتی را که باعث ایجاد اختلاف می‌شوند، نیز می‌آموزند.
مرحله سوم: تثبیت و یکنواختی
- مرحله ۸: روان‌درمانگر، زوجین را در استفاده از سبک‌های جدید ارتباطی برای گفتگو درباره مشکلات قدیمی و ارائه راه‌حل‌های جدید راهنمایی می‌کند.
- مرحله ۹: زوجین روش استفاده از مهارت‌هایی را که طی جلسات درمانی آموخته‌اند، برای محیط خارج از جلسات فرا می‌گیرند و قادر خواهند بود که الگوهای جدید تعامل را به بخش جدایی‌ناپذیر از زندگی خود تبدیل كنند.
روان‌درمانی هیجان مدار برای چه افرادی مناسب است؟
درمان هیجان مدار برای کمک به زوج‌ها طراحی شده است، بنابراین به طور ذاتی برای تیپ‌های شخصیتی مختلف قابل استفاده است. به‌طور کلی، EFT برای زوجینی مناسب است که هنوز هم مقداری از احساسات خود را در روابط خرج می‌کنند و برای یادگیری نحوه حل مشکلات موجود در رابطه خود اشتیاق نشان می‌دهند.
در مقابل، EFT به گونه‌ای طراحی شده است که برای زوجین خشن که در ابراز احساسات خود نا‌کارآمد هستند و ممکن است شریک آسیب پذیر را در معرض خطر بیشتری قرار دهند، مناسب نیست و برای زوج‌هایی که روند جدایی را آغاز کرده‌اند، استفاده نمی‌شود.
منبع: سایت پزشک خوب
دیدگاهتان را بنویسید