ذهن آگاهی چیست ؟

استفاده از ذهن آگاهی برای غلبه بر استرس
تاکنون حس کرده‌اید نمی‌توانید جلوی افکارتان را بگیرید؟ همیشه نگران هستید و درگیر این هستید که چطور نگران نباشید؟ همه‌ی ما گاهی این شرایط را تجربه می‌کنیم. علاوه بر سیگار راه‌های دیگری نیز برای غلبه بر استرس وجود دارد. امروزه علم ثابت کرده روش‌های قدیمی برای غلبه بر استرس بسیار موثر هستند؛ می‌دانید منظور ما چه روشی است؟ «ذهن آگاهی».
۱- افکارت، خود تو نیستند
ذهن آگاهی چیست؟ رونالد سیگل در کتاب راه‌حل ذهن آگاهی (The Mindfulness Solution) پاسخ این سوال را به روشنی داده است. او می‌گوید:
ذهن آگاهی به معنای آگاهی از تجربه‌ی کنونی و پذیرش آن است.
ممکن است با خود بگویید: من آگاه هستم؛ در حال زندگی می‌کنم؛ کارهایم را پذیرفته‌ام. اما ما به شما می‌گوییم: نه اشتباه می‌کنید. می‌دانید چرا؟ چون نگران آینده هستید پس در «حال» زندگی نمی‌کنید و وقتی در ترافیک هستید عصبانی می‌شوید چون دنیا مانند آنچه در ذهن شما وجود دارد نیست، پس شرایط را نپذیرفته اید.
ذهن آگاهی می‌گوید یکی از اشتباهات ما این است که افکارمان را خیلی جدی می‌گیریم؛ تصور می‌کنیم ما «افکارمان» هستیم و افکارمان «ما» هستند. این یکی از دلایل نگرانی همیشگی و احساسات منفی است که داریم؛ زیرا در افکارمان دنیا را بیش ‌از آنچه باید جدی می‌گیریم.
همه‌ی ما می‌دانیم گاهی مثلا وقتی خسته، عصبانی یا بیمار هستیم، افکار مضحکی به ذهنمان خطور می‌کند، که به آن‌ها اعتنا نمی‌کنیم و آن‌ها را جدی نمی‌گیریم. اما ذهن‌ آگاهی می‌گوید باید یک گام بیش‌تر بردارید زیرا این افکار مضحک و احمقانه می‌توانند استرس شما را افزایش دهند. روانشناسی به نام آلبرت آلیس می‌گوید: «باید با افکار غیر منطقی و مضحکمان مبارزه کنیم.» این کار در غلبه بر استرس بسیار موثر است؛ اما کمی مشکل است زیرا برای مبارزه با آن‌ها باید خیلی منطقی باشید.

۲- ببین اما قضاوت نکن
گاهی مبارزه با افکار غیرمنطقی ساده نیست، ذهن آگاهی توصیه می‌کند آن افکار را رها کنید.
«ذهن آگاهی به ما یاد می‌دهد با رها کردن افکار منفی در دام آن‌ها گرفتار نشویم».
شما نمی‌توانید مغزتان را خاموش کنید و حتی اگر سال‌ها مدیتیشن کار کرده باشید نمی‌توانید کاملاً ذهنتان را پاک کنید؛ اما شما آن افکار مزاحم را می‌بینید، تشخیص می‌دهید ولی در دام آن‌ها قرار نمی‌گیرید. تمرین ذهن‌ آگاهی به معنای خالی کردن ذهن نیست بلکه پذیرفتن تجربیات و افکارمان همانگونه که هستند، در این کار ما توان تحملمان را افزایش می‌دهیم. تحقیقات علمی نشان می‌دهد بعد از ۸ هفته تمرین مدیتیشنِ ذهن‌ آگاهی، افراد حس بهتری داشتند و این روش برای غلبه بر استرس بسیار موثر بوده است.
۳- از دنیای اطرافت غافل نشو، در آن‌ غرق شو
یکی از تمرینات اصلی در ذهن‌ آگاهی، مدیتیشن است که مطالعات علمی نشان داده‌اند برای افزایش توجه بسیار تاثیرگذار است. اما مدیتیشن ممکن است سخت و وقت‌گیر باشد، آیا راه دیگری وجود دارد؟ بله.
دفعه‌ی بعد که نگران شدید، یادتان باشد افکارتان واقعی نیستند اما زندگی واقعی است. به احساسات و دنیای اطرافتان توجه کنید (البته منظور ما موبایلتان نیست!). بوی چایی که نوشیدید چطور بود؟ تا کنون به آدم‌های اطرافتان توجه کرده‌اید؟ از آن‌ها غافل نشو در دنیای اطرافت غرق شو.
این روش ذهن‌ آگاهی به ما یاد می‌دهد هیچ فکری را جدی نگیریم و بر واقعیت‌هایی که اکنون و در این لحظه وجود دارند تمرکز کنیم؛ به جای خیالپردازی درباره‌ی آینده، به دیده‌ها و شنیدهای اکنون در اطرافمان هستند توجه کنیم، یک فنجان چای بنوشیم و کمی پیاده‌روی کنیم. به جای آنکه از تاخیر یا شلوغی مترو ناراحت شوید، به سایر مسافران و طراحی ایستگاه نگاه کنید و در حالی که منتظر هستید به احساسات درونی‌تان توجه کنید. همیشه کار جالبی برای انجام دادن هست، فقط کافی است به آنچه اکنون در اطرافتان اتفاق می‌افتند توجه کنید.
۴- برای افکارت اسم انتخاب کن
به جای فرار، مبارزه و توجه نکردن، افکارتان را بپذیرید و آن‌ها را بنویسید و سپس به حواستان، به نفس کشیدنتان، به فردی که کنارتان نشسته و به فنجان چایی که در دست دارید، توجه کنید. برای افکار مزاحم ذهنتان، «اسم» انتخاب کنید. سیگل پیشنهاد می‌کند برای این افکار اسامی مضحک انتخاب کنید که آن‌ها را بی‌اهمیت نشان دهند.
«قبل از رها کردن افکار مزاحم برای آن‌ها اسم انتخاب کنید. می‌توانید آن‌ها را در گروه‌های شک، قضاوت، انتقاد، وسواس، خیالپردازی و برنامه‌ریزی قرار دهید. اسم یا گروه مناسب اصلا مهم نیست، آنچه مهم است این است که با این کار آن‌ها مجددا تکرار نمی‌شوند. وقتی افکارتان را دسته‌بندی کردید دیگر به آن‌ها توجه نکنید اگر متوجه شدید باز حواستان پرت شده برای آن‌ها اسم مضحکی انتخاب کنید».
شاید مضحک به نظر برسد اما همه‌ی این کارها برای غلبه بر استرس و تمرکز حواس بسیار موثر هستند. اگر شما نیز با روش‌های غلبه بر استرس آشنایی دارید لطفا تجربیاتتان را با ما به اشتراک بگذراید.

کبات زین (1990) پیشگام یکپارچه کردن تمرینات مراقبه حضور ذهن سنت بودیست به یک برنامه 8 جلسه ای آموزشی روانی در دسترس به نام MBSR است که با مفاهیم روانشناختی، مدل های استرس از درمان ذهن و بدن و اکتشافات کار کردن با چالش های زندگی درآمیخته است. برنامه MBSR اساسا برای آموزش به گروههایی از شرکت کنندگان با دامنه ای از چالش های جسمی و روانشناختی طراحی شده است و اکنون با دامنه متنوعی از تشخیص ها و شرایط ویژه مانند سرطان، آرتریت روماتوئید، اختلال خوردن و بافتهایی مثل زندان و مراکز آموزشی و … سازگار می شود.